Najczęstsze zaburzenia dróg łzowych – objawy, diagnoza i sposoby terapii

Najczęstsze zaburzenia dróg łzowych objawiają się przewlekłym łzawieniem, zaczerwienieniem kącika przy nosie i nawracającą wydzieliną. Diagnoza zwykle obejmuje test fluoresceinowy i płukanie kanalików, a terapia zależy od przyczyny, wieku oraz stopnia niedrożności. Poniżej znajdziesz najważniejsze objawy, różnice między postacią wrodzoną i nabytą, metody rozpoznania oraz możliwości leczenia – krok po kroku, bez zbędnych informacji.

Przeczytaj również: Kleszczyki chirurgiczne a techniki minimalnie inwazyjne – nowoczesne podejście do operacji

Jak działają drogi łzowe i gdzie powstaje problem?

Układ łzowy odprowadza łzy z powierzchni oka do nosa. Łzy płyną przez punkty łzowe na brzegu powieki do kanalików, następnie do woreczka łzowego i przewodu nosowo‑łzowego. Zaburzenia w każdym z tych odcinków powodują łzawienie niezwiązane z emocjami, podrażnienie i gromadzenie wydzieliny.

Przeczytaj również: Siedlisko wynajem jako przestrzeń do pracy zdalnej – korzyści dla efektywności

Do najczęstszych miejsc zwężenia należą: punkty łzowe (zwężenie ujścia), kanaliki (blizny, niedrożność), woreczek (stan zapalny), przewód nosowo‑łzowy (zarośnięcie, polipy nosa). W praktyce u dzieci dominuje wrodzona niedrożność, a u dorosłych – postać nabyta, często po zapaleniach lub urazach.

Przeczytaj również: Jakie efekty można osiągnąć dzięki regularnemu stosowaniu olejku z drzewa herbacianego na łuszczycę?

Najczęstsze przyczyny zaburzeń dróg łzowych

Niedrożność dróg łzowych może być wrodzona lub nabyta. Wrodzona dotyczy około 6% niemowląt, zwykle wynika z utrzymania się błony w przewodzie nosowo‑łzowym i często ustępuje w pierwszym roku życia. Postać nabyta pojawia się po infekcjach, urazach, zabiegach w obrębie nosa i oczodołu oraz w przebiegu chorób autoimmunologicznych.

• Zapalenia i infekcje – obrzęk i zarośnięcie światła przewodu; u części osób nawracają.
• Urazy i zabiegi chirurgiczne – bliznowacenie kanalików i przewodu nosowo‑łzowego.
• Choroby autoimmunologiczne (np. sarkoidoza, ziarniniak Wegenera) – ziarnina i zwężenia w obrębie układu łzowego.
• Kamienie łzowe – rzadkie złogi wywołujące lokalną blokadę.
• Zaburzenia powierzchni oka – przewlekłe zapalenie brzegów powiek nasila łzawienie i infekcje wtórne.

Objawy, które powinny zwrócić uwagę

Najbardziej typowy sygnał to przewlekłe łzawienie, często nasilające się na wietrze lub na mrozie, bez wyraźnego związku z emocjami. Towarzyszyć mogą:

• pieczenie, kłucie i podrażnienie kąta przy nosie,
• nawracająca wydzielina śluzowo‑ropna, sklejanie rzęs po przebudzeniu,
• zaczerwienienie i obrzęk okolicy woreczka łzowego, ból przy ucisku,
• łzawienie naprzemienne z uczuciem suchości oka (przy współistniejącej niestabilności filmu łzowego).

Jeśli po uciśnięciu woreczka łzowego do oka cofa się mętna wydzielina, sugeruje to zastój i kolonizację bakteryjną.

Diagnostyka: od badania w lampie szczelinowej po testy drożności

Rozpoznanie opiera się na wywiadzie, ocenie powiek, punktów łzowych i filmu łzowego. Wykonuje się proste, a jednocześnie miarodajne badania:

Test fluoresceinowy – barwnik zakroplony do worka spojówkowego powinien odpłynąć w kilka minut. Utrzymywanie się barwnika sugeruje upośledzony odpływ. Test jest nieinwazyjny i pozwala oszacować dynamikę drenażu.

Płukanie i sondowanie kanalików – oceniają drożność oraz miejsce przeszkody. Opór lub cofanie się płynu do oka wskazuje na blok w dalszych odcinkach.

Badania obrazowe (dacryocystografia, tomografia) rozważa się przy planowaniu zabiegu, urazach lub podejrzeniu zmian w jamie nosowej i zatokach.

Niemowlęta i małe dzieci: kiedy czekać, a kiedy działać?

U niemowląt wrodzona niedrożność dróg łzowych często ustępuje samoistnie do 12. miesiąca życia. Przez ten czas opiekunowie mogą stosować higienę brzegów powiek i masaż okolicy woreczka łzowego (metoda Criglera) zgodnie z zaleceniem specjalisty. Jeżeli łzawienie, wydzielina lub nawracające zapalenia utrzymują się, rozważa się sondowanie w warunkach ambulatoryjnych lub sali zabiegowej.

Utrzymujące się objawy po sondowaniu lub nawracające infekcje mogą wymagać kolejnych etapów leczenia, o których decyduje lekarz po ocenie budowy anatomicznej i wyników badań.

Dorośli: nabyte zwężenia i przewlekłe zapalenia

W dorosłym wieku niedrożność najczęściej wynika z przebytych stanów zapalnych, urazów lub zmian w jamie nosowej. Objawy bywają przewlekłe, a okresowo dochodzi do zaostrzeń z bólem i obrzękiem przy nosie.

W leczeniu stosuje się metody przywracające odpływ łez: od mechanicznego udrażniania i poszerzania punktów łzowych po procedury wytwarzające nowe połączenie między woreczkiem a jamą nosa (dacryocystorhinostomia, DCR). Wybór postępowania zależy od miejsca i rozległości przeszkody oraz chorób współistniejących.

Zapalenie woreczka łzowego: na co zwrócić uwagę w ostrym i przewlekłym przebiegu?

Ostre zapalenie woreczka łzowego zwykle powodują bakterie. Pojawia się nasilony ból, zaczerwienienie i napięty obrzęk w kącie przy nosie, czasem z gorączką. Ucisk wywołuje wypływ mętnej wydzieliny do oka.

Przewlekłe zapalenie daje mniej nasilone dolegliwości, ale często nawraca. Diagnostyka obejmuje badanie przedniego odcinka oka oraz testy drożności. Leczenie prowadzi się w oparciu o ocenę etiologii (bakteryjna, zwężenie, ciało obce, kamień łzowy) i drożność układu.

Specjalne sytuacje: kamienie łzowe, choroby ogólnoustrojowe i zespół suchego oka

Kamienie łzowe (dakryolity) to rzadkie złogi w układzie łzowym. Mogą naśladować przewlekłe zapalenie i powodować blok przepływu. W diagnostyce pomocne bywa płukanie i obrazowanie.

Choroby autoimmunologiczne, takie jak sarkoidoza czy ziarniniak Wegenera, prowadzą do ziarniny i zwężeń. Wymagają skoordynowanej opieki i kontroli laryngologicznej, gdyż zmiany w jamie nosa wpływają na drożność przewodu nosowo‑łzowego.

U części pacjentów z dominującym uczuciem suchości rozważa się zatyczki do kanalików łzowych. Ograniczają odpływ łez, zwiększając ich obecność na powierzchni oka. Dobór tej metody poprzedza ocena filmu łzowego oraz wykluczenie aktywnego zapalenia.

Jak wygląda ścieżka diagnostyczno-terapeutyczna w praktyce?

Standardowo zaczyna się od zbadania powiek i punktów łzowych, testu fluoresceinowego i płukania. Na podstawie wyniku określa się poziom przeszkody. W łagodnych, czynnościowych zaburzeniach odpływu stosuje się leczenie zachowawcze i obserwację. W zwężeniach strukturalnych rozważa się poszerzanie ujść, udrażnianie mechaniczne lub zabiegi wytwarzające nowe połączenie między woreczkiem a jamą nosa.

Przy współistniejących problemach laryngologicznych (polipy, skrzywienie przegrody) planowanie terapii obejmuje również ocenę nosa i zatok. W przypadku niemowląt decyzje różnią się w zależności od wieku, przebiegu objawów i reakcji na masaż.

Praktyczne wskazówki dla pacjentów z przewlekłym łzawieniem

Higiena brzegów powiek, delikatny masaż okolicy woreczka łzowego u dzieci zgodnie z instruktażem oraz unikanie drażniących aerozoli mogą ograniczać nasilenie dolegliwości. Nawracająca wydzielina, ból lub gorączka wymagają pilnego kontaktu z lekarzem. Przed zabiegiem w obrębie nosa lub zatok warto poinformować o wcześniejszych problemach z odpływem łez.

Dodatkowe informacje o anatomii i postępowaniu znajdziesz w materiale: Drogi łzowe.

Najczęstsze pytania: krótkie odpowiedzi

Czy łzawienie zawsze oznacza niedrożność? Nie. Może wynikać z podrażnienia, alergii, niestabilnego filmu łzowego lub nieprawidłowego ustawienia powiek. Testy drożności pomagają to rozróżnić.

Kiedy wykonywać sondowanie u dziecka? Gdy objawy utrzymują się mimo masażu i higieny, zwykle po 6.–12. miesiącu życia, według indywidualnej oceny specjalisty.

Czy przewlekłe zapalenie woreczka łzowego wymaga interwencji chirurgicznej? W wielu przypadkach rozważa się procedury przywracające odpływ. Decyzję podejmuje się po lokalizacji przeszkody i ocenie objawów.

Czy zatyczki do kanalików pomagają przy suchości oka? Mogą zwiększać retencję łez i poprawiać komfort, jeśli wcześniej wykluczono aktywne zapalenie i niedrożność odpływu.